تبیین نظریه سطوح معنایی آیات قرآن از منظر امام خمینی (س) -فاطمه طباطبایی-مرضیه شریعتی

اصل تاویل یا بازگرداندن معنا به خاستگاه و منشأ اصلی آن از حیثیات و وجوهاتی که خاص جهان بینی عرفانی است غالبا مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. تأویل به موجب جستجوی سرچشمه ها و مبادی آغازین و حقیقی معنا با جهان بینی عرفانی که سیر و صیرورت وجودی اشیاء را به سوی حقایقشان می کاود در یک نقطه به می پیوندند. هر دو در پی یافتن افق اعلای مظاهر و آیات ربانی اند. از اینرو می توان تأویل را تجلی گاه سلوک عملی و نظری عارف قلمداد کرد زیرا او معانی را به زبان مرتبه وجودی خویش تأویل می کند و از آنجا که وجود حقیقت واحده ذومراتب است در تأویلات قرآنی نیز با حقیقتی که مثار کثرت است مواجهیم. حضرت امام (س) ضمن پرداختن به این موضوع این امر را مؤید جامعیت کلام الهی می دانسته و در کلمات خویش به مبانی و مؤلفه های آن اشاره کرده اند. لذا در بررسی مؤلفه های اصل ذومراتب بودن آیات حق در اندیشه امام خمینی(س)، مبانی وجود شناختی و انسان شناختی آن تبیین گشته و ریشه های بنیادی قول به کثرت معنایی آیات قرآن در کلام ایشان تشریح می گردد.

تجلیات الهی از منظر امام خمینی (س)-مرضیه شریعتی

موضوع تجلیات در عرفان اسلامی غالبا متوجه بحث اسماء و صفات الهی است و این موضوع به عنوان هسته اصلی مباحث عرفانی مورد بحث و چالش فراوانی بوده است. حضرت امام (س) نیز در آثار عرفانی خویش به این موضوع پرداخته و نکات ارزشمندی بیان فرموده اند. در این تحقیق تجلیات در قالب عناوینی چون، تجلی ذاتی، صفاتی و افعالی، تجلی علمی، تجلی مشیت مطلقه، تجلی رحمانیه و رحیمیه، تجلی به اسم مستأثر، تجلی به فیض اقدس و مقدس، تجلی به اسم اعظم، مفاتیح غیب و عماء، از دیدگاه حضرت امام(س) مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در غالب آنان رأی و اندیشه اختصاصی امام(س) نیز بیان شده است. آراء اختصاصی امام خمینی(س) در موارد یاد شده در قالب نقد، پیشنهاد و یا اصلاح نشان داده شده است.

مناسبت و مشاکلت جوهری میان محب و محبوب-مرضیه شریعتی

محبت، حقیقتی کلی است که میان خداوند و ممکنات از حیث حکم مناسبت مشترک است. این از محالات است که کسی مغایر خود را دوست بدارد. میان دو کس جز به واسطه معنایی مشترک محبتی صورت نمی بندد.(1) بی درک و تذوّق این مناسبت، ادراک معانی و الهامات ربّانی بر سالک میسر نیست. بدیهی است میان جمیع کینونات حکم امتیاز ثابت است اما آنچه محبت را ضروری می کند غلبه حکم مناسبت و اشتراک بر حکم مغایرت و امتیاز است(2) و هر آیینه همین حکم تفرق و بعد است که محب را وا می دارد تا با رفض موانع دیدار و انسلاخ عوامل امتیاز به وحدت با محبوب دست یابد. مشاهده سنخیت فرع با اصل، جزء با کل، مقید با مطلق موجب ظهور میل و شوق به حرکت عاشقانه در حاق نفس سالک می گردد و تا این مناسبت به شهود نرسد و این سرّ از موطن خفا تجلّی نکند نوایر اشتیاق بر افروخته نگردیده و امتیاز میان محبّ و محبوب ساقط نمی گردد. از این رو، راهروی الی الله با مشاهده هر معنی آشنا و لطیفه ربّانی که با قابلیاتش همسو و با نفسش مجانس است باب تازه ای بر وی گشوده شده و فتوحات بیشتری بر وی حاصل می گردد.

بررسی اختلافات و اشتراکات آیین های تصوف، فتوت و ملامت -مرضیه شریعتی

ارتباط قوای علمیه و عملیه نفس انسان با تکیه بر آراء امام خمینی(س) در این خصوص -مرضیه شریعتی

انسان علاوه بر حواس ظاهری (بینائی، شنوائی، بویایی، چشائی و لمسایی) و حواس باطنی (حسن مشترک، خیال متخیله، واهمه و حافظه) که در آن‌ها با سایر حیوانات مشترک است، قوّ? مخصوص به خود نیز دارد که عبارتند از: عقل عملی و عقل نظری؛

ادلّه اثبات واجب از دیدگاه ملاصدرا -مرضیه شریعتی

پیش از آنکه ملاصدرا شیوه متقن و قاطع خود را در اثبات واجب تعالی اقامه کند براهینی چند در این مورد از سوی حکما و فیلسوفان مطرح شده بود که همگی ادله ای عقلی و استدلالی به حساب می آیند. دلایل دیگر آفاقی و انفسی چنانکه می فرماید: « سنریهم آیاتنا فی الآفاق و فی انفسهم حتی یتبین لهم انه الحق » یعنی از راه مشاهده آثار حق تعالی در جهان خارج و در نفس به اثبات می رسند و یا فطری اند آنجا که می فرماید: « فاقم وجهک للدین حنیفا فطرت الله التی فطر الناس علیها». ملاصدرا در اسرار الآیات خویش تصریح می کند که بهترین دلیل اثبات حق تعالی استدلال ذات به ذات است همچنانکه حق تعالی خود فرموده است: «اولم یکف بربک انه علی کل شیئ شهید» (1) براهینی که ملاصدرا بدانها استشهاد می کند دلایلی است که علاوه بر خرد و عقل، شهود و اشراق باطن را نیز می طلبد. او در آثار خویش با تعبیرات مختلف برآن است تا به خواننده القا کند اگر از ظلمات و اوهام نفسانی خود را برهاند قادر به درک و دریافت نشانه ها و آثار دال بر وجود حق تعالی می گردد. ما در اینجا توضیح مختصری درباره دلایل ملاصدرا ارایه می کنیم.

مکاشفه عرفانی در اندیشه سهروردی-حسین هوشنگی، عباس احمدی سعدی

یکی از مسائل مهم فلسفه عرفان، ماهیت کشف و شهود و یا تجارب عرفانی است. در این باره دو دیدگاه از اهمیت ب ی شتری برخوردار است: ذات‌گرایی و ساخت‌گرایی، در این نوشتار دیدگاه شیخ درباره ماهیت تجربه عرفانی مورد تحقیق قرار می‌گیرد. فرضیه ما در اینجا آن است که مکاشفات عرفانی نزد سهروردی با وجود تنوع گسترده‌ای که دارند دارای اوصاف مشترکی هستند که در سنت‌ها و آیین‌های مختلف در طول تاریخ به وقوع پیوسته‌اند، از این‌رو دیدگاه وی به ذات‌گرایی نزدیک تر است.

عرفان و موسیقی-هادی وکیلی، مهدیه سادات کسایی زاده

با توجه به تعدد معانی و مصادیق هنر و انحطاط آن در برخی حوزه‌های فکری و فعلی، بازیابی مفهوم سازوار با نمونه‌های اصیلی که زیبایی حقیقی را در خود می‌پرورد، ضرورت یافته و شکوه متعالی آن (هنر) را که در مسلخ مصادیق کاذب قربانی می‌شود، بازنمایی می‌کند. با دست یافتن به این معنا، ارزیابی نظری موسیقی نیز جایگاه ویژه‌ای خواهد یافت. زیرا وجوه الهام بخش موسیقی نقشی تعالی‌آفرین به آن خواهد بخشید‌. این تعالی در احیای عشق و ابراز حقیقت به ثمر خواهد نشست و از این رهگذر، سالک کوی دوست، غم هجران را به غزل احساس حضور در حضرتش و از طریق موسیقی مؤانست با او جبران خواهد کرد و محبت و معرفت را ارتقا خواهد بخشید.

نگاهی به پیش فرض‌های انسان‌شناختی فقه و عرفان-مرتضی قرایی

دراین نوشتار تلاش کرده‌ایم با بررسی تاریخی ـ تحلیلی آموزه‌های فقهی و عرفانی، و با استفاده ازدستاوردهای روان‌شناسی، وآموزه‌های دینی و مذهبی تفاوت نگاه عرفانی وفقهی را نسبت به انسان نشان دهیم. یکسان‌نگری نسبت به انسان، تلقّی شهروندی از او، بی‌توجهی یا کم‌توجهی به سنخ روانی انسان‌ها و غیره از سوی فقه وفقیه؛ درمقابل توجه به تفاوت‌های انسان‌ها، تفرّد، اهتمام به سنخ‌های روان‌شناختی انسان‌ها و غیره درنگاه عرفانی و عارفان را به تصویر کشیده‌ایم.

نیایش در اندیشه مولوی-قربان علمی

دعا و نیایش به‌عنوان رابطه میان انسان و خدا، از مسائل مهم در ادیان و نیز مهم‌ترین رابطه بین خالق و مخلوق در جهان و «اولین، عالی‌ترین و صمیمانه‌ترین نماد تجسم دین» همچون خون و جریان خون در زندگیِ دینی ما است. از جمله افراد معدودی که عمیق‌ترین اسرار دعا و نیایش را بیان کرده است جلال-الدین مولوی است. او معتقد بود آغازگر دعا خداوند است، چون اوست که احساس نیاز را در انسان به‌وجود می‌آورد، ازاین‌رو هر دعا و نیایش فی‌نفسه حاصل لطف خداوندی است. در نظر او دعا آن چراغی است که خدا در این عالم روشن ساخته تا انسان را از ظلمات بیرون آورد. در این مقاله که مواد آن به شیوه توصیفی و تحلیلی از آثار مولوی استخراج شده است، دیدگاه مولوی در باره مفهوم و اهمیت نیایش، دعای واقعی، آغازگر نیایش، انگیزه، انواع، آداب و استجابت دعا و نقش آن در برگرداندن قضای الهی بررسی شده است.

ویژگی های اصلی انسان کامل از منظر عرفان-بیوک علیزاده، سیدمرتضی مبلغ

عرفان نظری واجد دو رکن اساسی است: «خداشناسی(توحید)» و «انسان شناسی(موحّد)». سایر مباحث عظیم و گسترد? عرفان نظری از تبعات این دو موضوع است. انسان‌شناسی هنگامی که به حوز? شناخت «انسان کامل» وارد می‌شود جنبه مـهم‌تری پیدا می‌کند. در آنجا به یک معنی به اصلی‌ترین رکن عرفان نظری تبدیل مـی‌شود.

بایسته‌های تحقیق در فلسفه? اسلامی-بیوک علیزاده

از جمله اتهامات ناروایی که بر فلسفه? اسلامی وارد شده است، این است که آنچه فلسفه? اسلامی نامیده می‌شود، اگر هم جایز باشد بر آن نام فلسفه? اطلاق کنیم و مقید به قید «اسلامی» نمائیم، همانی است که فیلسوفان درجه اولی همچون ابن سینا، شیخ اشراق و ملاصدرا تولید کرده‌اند و اگر از اشکال ناکارآمدی آن صرف‌نظر کنیم، هیچ جای توسعه‌ای در آن نیست. از این رو صرف عمر و هزینه در جهت آموزش و پژوهش در باب آن، جز دور معیوب و آب در هاون کوبیدن و باد پیمودن نیست.